Türkiye’deki Üniversite Kütüphane Web Sitelerinin Web İçeriği Erişilebilirlik Kılavuzu Kapsamında Değerlendirilmesi
DOI:
https://doi.org/10.15612/BD.2021.619Anahtar Kelimeler:
Web erişilebilirliği, Web İçeriği Erişilebilirlik Kılavuzu (WCAG), WAVE değerlendirme aracı, otomatik değerlendirme, üniversite kütüphane web sitesiÖzet
İçinde bulunduğumuz bilgi çağında gelişen bilişim teknolojilerinin sunduğu imkânlar ile birlikte bilgi kaynaklarının büyük bir çoğunluğu elektronik ortama taşınmakta ve kütüphaneler de dijital kütüphanelere dönüşerek kullanıcılarına web ortamında hizmet sunmaktadır. Bu kapsamda kütüphane web siteleri bilgiye ve kütüphane hizmetlerine erişimde kullanıcılar için birincil iletişim noktası olmaktadır. Bu noktada, kaynaklara ve hizmetlere erişimde bir geçit görevi üstlenen web sitelerinin erişilebilirlik standartları doğrultusunda tasarlanmasının önemi ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’deki üniversite kütüphane web sitelerinin Web İçeriği Erişilebilirlik Kılavuzu (Web Content Accessibility Guidelines [WCAG]) ilkeleri doğrultusunda incelenmesi ve erişilebilirliklerine ilişkin mevcut durumun ortaya konulması amaçlanmaktadır. Betimleme modeli kullanılarak gerçekleştirilen çalışmada Türkiye’de 2020-2021 eğitim-öğretim yılında aktif olarak eğitim ve öğretim faaliyetlerine devam eden 183 üniversitenin kütüphane web sitesi WAVE otomatik değerlendirme aracı kullanılarak incelenmiştir. Elde edilen bulgular; üniversite kütüphane web sitelerinin tamamında en az bir erişilebilirlik hatasının bulunduğunu (maksimum=123), en sık karşılaşılan erişilebilirlik hatasının “boş bağlantı” hatası olduğunu (n=160) ve web sitelerinin büyük bir çoğunluğunda (%93) en az bir öğede kontrast hatası olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte web sitelerinin %97’sinde, doğrudan hata olarak değerlendirilmeyen ancak erişilebilirliği olumsuz etkileyebilecek unsurların da bulunduğu belirlenmiştir. Ayrıca, web sitelerinin erişilebilirliklerini olumsuz yönde etkileyen bir diğer unsurun da mobil uyumluluğa ilişkin tespit edilen hatalar olduğu görülmektedir. Bu çalışmanın ülkemizde kütüphane web sitelerinin erişilebilirliklerinin iyileştirilmesi amacıyla yapılacak planlamalara ve düzenlemelere katkı sağlayacağı ve aynı zamanda gelecekte konuya ilişkin yapılacak diğer çalışmalar için de örnek bir çalışma olacağı düşünülmektedir.
İndirmeler
Referanslar
Abascal, J., Arrue, M. ve Valencia, X. (2019). Tools for web accessibility evaluation. Y. Yesilada ve S. Harper (Ed.), Web accessibility: A foundation for research içinde (2. bs., ss. 479-503). Springer.
Afzali, M. (2008). Karma kütüphane: Dijital ve geleneksel kütüphanelerin odak noktası. Türk Kütüphaneciliği, 22(3), 266-278. http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/498/491
Ahmi, A. ve Mohamad, R. (2016). Evaluating accessibility of Malaysian public universities websites using AChecker and WAVE. Journal of Information and Communication Technology, 15(2), 193-214. http://www.jict.uum.edu.my/images/pdf3/vol15no2/10jictno22016.pdf
Al-Khalifa, H. S., Baazeem, I. S. ve Alamer, R. (2017). Revisiting the accessibility of Saudi Arabia government websites. Universal Access in the Information Society, 16(4/2017), 1027-1039. https://doi.org/http://doi.org/10.1007/s10209-016-0495-7
American Library Association. (2010, 4 Ağustos). B.9.3.2 Library services for people with disabilities (Old Number 54.3.2). http://www.ala.org/aboutala/governance/policymanual/updatedpolicymanual/section2/54libpersonnel#B.9.3.2
American Library Association. (2019a, Ocak). Core values of librarianship. http://www.ala.org/advocacy/intfreedom/corevalues
American Library Association. (2019b, 17 Ocak). Library service to persons with disabilities: Web accessibility guidelines. https://libguides.ala.org/libservice-disability/web-accessibility
Aydın, A. (2012). Görme engelli üniversite öğrencilerinin bilgi erişim sorunları üzerine yapılmış bir araştırma. Bilgi Dünyası, 13(1), 93-106. https://doi.org/10.15612/BD.2012.170
Baazeem, I. S. ve Al-Khalifa, H. S. (2015). Advancements in web accessibility evaluation methods: How far are we? Proceedings of the 17th International Conference on Information Integration and Web-based Applications & Services içinde (ss. 1-5). Brussels, Belgium: Association for Computing Machinery. https://doi.org/10.1145/2837185.2843850
Babu, R. ve Xie, I. (2017). Haze in the digital library: Design issues hampering accessibility for blind users. The Electronic Library, 35(5), 1052-1065. https://doi.org/https://doi.org/10.1108/EL-102016-0209
Biçen Aras, B. (2019). Türkiye’deki üniversite kütüphanelerinde engelli kullanıcılara yönelik hizmetler: Bir durum değerlendirmesi. P. Bezirci (Ed.), Bilgiye erişimde engellilere yönelik kütüphane uygulamaları içinde (1 bs., ss. 105-233). Hiperlin Yayınları.
Brobst, J. (2009). Evaluating the accessibility of Florida’s public library home pages. International Journal of Libraries and Information Studies, 59(2), 88-103. https://doi.org/https://doi.org/10.1515/libr.2009.009
Cao, J., Cousins, C. ve Riddle, R. T. (2015). Mobile UI trends present & future: Meaningful mobile typography. UXPin Inc.
Clement, J. (2020, 19 Kasım). Percentage of mobile device website traffic worldwide from 1st quarter 2015 to 2nd quarter 2020. Statista. https://www.statista.com/statistics/277125/share-ofwebsite-traffic-coming-from-mobile-devices/
Comeaux, D. ve Schmetzke, A. (2007). Web accessibility trends in university libraries and library schools. Library Hi Tech, 25(4), 457-477. https://doi.org/http://doi.org/10.1108/07378830710840437
Conway, V., Brown, J., Hollier, S. ve Nicholl, C. (2013). Website accessibility: A comparative analysis of Australian national and state/territory library websites. Australian Library Journal, 61(3), 170-188. https://doi.org/https://doi.org/10.1080/00049670.2012.10736059
Daniel, J. (2012). Choosing between taking a census and sampling. J. Daniel (Ed.), Sampling essentials: Practical guidelines for making sampling choices içinde (ss. 23-65). SAGE Publications, Inc. https://doi.org/10.4135/9781452272047
Delele, G. M. (2019). Web accessibility of the Ethiopian governmental websites [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. The Graduate School of Applied Sciences of Near East University.
European Commission. (2016). Directive (EU) 2016/2102 of the European Parliament and of the Council of 26 October 2016 on the accessibility of the websites and mobile applications of public sector bodies (Text with EEA relevance). https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/2016/2102/oj
European Commission. (2019). Directive (EU) 2019/882 of the European Parliament and of the Council of 17 April 2019 on the accessibility requirements for products and services (Text with EEA relevance). http://data.europa.eu/eli/dir/2019/882/oj
Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS (3 bs.). SAGE Publications Ltd.
Flagg, R. (2018, 30 Ocak). Learn about the updated IT accessibility standards. Digital.gov. https://digital.gov/2018/01/30/updated-it-accessibility-standards/
Fulton, C. (2011). Web accessibility, libraries, and the law. Information Technology and Libraries, 30(1), 34-43. https://ejournals.bc.edu/index.php/ital/article/view/3043/4837
Google. (2020a). Mobil kullanılabilirlik raporu - mobil kullanılabilirlik hataları. https://support.google.com/webmasters/answer/9063469
Google. (2020b). Search console yardım - Googlebot. https://support.google.com/webmasters/answer/182072
Google. (2020c). Search console yardım - Mobil uyumluluk testi aracı. https://support.google.com/webmasters/answer/6352293
Google. (2020d). Search console yardım - Robots.txt dosyası oluşturma. https://support.google.com/webmasters/answer/6062596?hl=tr
Google. (2021). Search console yardım - Mobil uyumluluk test aracı - Aracı kullanma - Sayfa yüklenebilir kaynaklara sahipse. https://support.google.com/webmasters/answer/6352293#zippy=%2Csayfa-y%C3%BCklenebilir-kaynaklara-sahipse
Grantham, J., Grantham, E. ve Powers, D. (2012). Website accessibility: An Australian view. AUIC ‘12: Proceedings of the Thirteenth Australasian User Interface Conference içinde (ss. 21-28). Melbourne, Australia: Australian Computer Society Inc. https://dl.acm.org/doi/10.5555/2512125.2512129
Hill, H. (2013). Disability and accessibility in the library and information science literature: A content analysis. Library & Information Science Research, 35(2), 137-142. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.lisr.2012.11.002
International Federation of Library Associations and Institutions. (2014). Internet manifesto 2014. https://www.ifla.org/files/assets/faife/publications/policy-documents/internetmanifesto-2014.en.pdf
International Federation of Library Associations and Institutions. (2017, 23 Aralık). Everyone has a right to access to information: IFLA presents research on libraries’ actions for accessibility at the UN. https://www.ifla.org/node/20029
Ismail, A. ve Kuppusamy, K. S. (2016). Accessibility analysis of North Eastern India Region websites for persons with disabilities. 2016 International Conference on Accessibility to Digital World (ICADW) içinde (ss. 145-148). Guwahati, India: IEEE. https://doi.org/10.1109/ICADW.2016.7942530
Ismail, A. ve Kuppusamy, K. S. (2018). Accessibility of Indian universities’ homepages: An exploratory study. Journal of King Saud University – Computer and Information Sciences, 30(2), 268-278. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.jksuci.2016.06.006
International Organization for Standardization. (2008). ISO 9241-171:2008(en) Ergonomics of human-system interaction - Part 171: Guidance on software accessibility. https://www.iso.org/obp/ui/#iso:std:iso:9241:-171:ed-1:v1:en
Karasar, N. (2019). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler teknikler (34. bs.). Nobel Akademik Yayıncılık.
Khan, A., Idrees, H. ve Mudassir, K. (2015). Library web sites for people with disability: Accessibility evaluation of library websites in Pakistan. Library Hi Tech News, 32(6), 1-8. https://doi.org/https://doi.org/10.1108/LHTN-01-2015-0010
Laerd Statistics. (2018). Measures of central tendency. https://statistics.laerd.com/statistical-guides/measures-central-tendency-mean-mode-median.php
Lewis, C. ve Seeman, L. (2019). Policy and standards on web accessibility for cognitive and learning disabilities. Y. Yesilada ve S. Harper (Ed.), Web accessibility: A foundation for research içinde (2. bs., ss. 281-299). Springer.
Liu, Y. Q., Bielefield, A. ve McKay, P. (2019). Are urban public libraries websites accessible to americans with disabilities? Universal Access in the Information Society, 18, 191-206. https://doi.org/https://doi.org/10.1007/s10209-017-0571-7
Maatta, S. (2014). Web accessibility assessment of urban public library websites. Public Library Quarterly, 33(3), 187-204. https://doi.org/https://doi.org/10.1080/01616846.2014.937207
Máñez-Carvajal, C., Cervera-Mérida, J. F. ve Fernández-Piqueras, R. (2019). Web accessibility evaluation of top-ranking university web sites in Spain, Chile and Mexico. Universal Access in the Information Society, 20(1), 179-184. https://doi.org/10.1007/s10209-019-00702-w
Mulliken, A. (2019). Eighteen blind library users’ experiences with library websites and search tools in U.S. academic libraries: A qualitative study. College & Research Libraries (C&RL), 80(2), 152-168. https://doi.org/https://doi.org/10.5860/crl.80.2.152
Myatt, G. J. (2007). Making sense of data: A practical guide to exploratory data analysis and data mining. John Wiley & Sons.
Nielsen, J. (2008, 29 Haziran). Reduce bounce rates: Fight for the second click. NN/g Nielsen Norman Group. https://www.nngroup.com/articles/reduce-bounce-rates/
Nielsen, J. (2013, 16 Kasım). Homepage real estate allocation. NN/g Nielsen Norman Group. https://www.nngroup.com/articles/homepage-real-estate-allocation/
Nuñez, A., Moquillaza, A. ve Paz, F. (2019). Web accessibility evaluation methods: A systematic review. A. Marcus ve W. Wang (Ed.), Design, user experience, and usability. Practice and case studies. HCII 2019. Lecture notes in computer science içinde (Cilt. 11586, ss. 226-237). Springer.
Onsinyo, C. N. (2018). Challenges of accessing library and information services for persons with disabilities in university libraries in Meru County, Kenya. International Journal of Economics, Business and Management Research, 2(01), 429-438. http://ijebmr.com/uploads/pdf/archivepdf/2020/IJEBMR_02_151.pdf
Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi. (2020). 2020 Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) Yükseköğretim programları ve kontenjanları kılavuzu. https://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2020/YKS/tkilavuz13082020.pdf
Pope Tech. (2020). Pope Tech accessibility results dictionary. https://blog.pope.tech/2018/08/09/results-icon-dictionary/
Rutter, R. (2017). Web typography: A handbook for designing beautiful and effective responsive typography. Ampersand Type.
Solovieva, T. ve Bock, J. M. (2014). Monitoring for accessibility and university websites: Meeting the needs of people with disabilities. Journal of Postsecondary Education and Disability, 27(2), 113-127. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1040525.pdf
Spina, C. (2019). WCAG 2.1 and the current state of web accessibility in libraries. Weave - Journal of Library User Experience, 2(2). https://doi.org/https://doi.org/10.3998/weave.12535642.0002.202
Spina, C. ve Cohen, M. (2018). SPEC Kit 358: Accessibility and universal design (May 2018). Association of Research Libraries. https://doi.org/https://doi.org/10.29242/spec.358
Sroka, M. (2002). Central and Eastern European national library websites: Accessibility, content, and organization and navigation. Slavic & East European Information Resources, 3(4), 65-77. https://doi.org/https://doi.org/10.1300/J167v03n04_07
StatCounter. (2021). Desktop vs mobile vs mobile share worldwide - February 2021. https://gs.statcounter.com/platform-market-share/desktop-mobile-tablet
Subaşıoğlu, F. (2000). Engellilerin internete erişimi üzerine. Türk Kütüphaneciliği, 14(2), 188-204. http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/824/817
Subaşıoğlu, F. (2008). Üniversitelerin Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümleri’nin “engelli farkındalığı” üzerine bir araştırma. Bilgi Dünyası, 9(2), 399-430. https://doi.org/https://doi.org/10.15612/BD.2008.312
TÜBİTAK BİLGEM YTE. (2014). Kamu internet siteleri rehberi. https://yte.bilgem.tubitak.gov.tr/tr/kamu-internet-siteleri-rehberi
TÜBİTAK BİLGEM YTE. (2019). Erişilebiliklik ilkeleri rehberi. https://kamis.dijitalakademi.gov.tr/wpcontent/uploads/2019/05/Bolum4.pdf
TÜBİTAK BİLGEM YTE. (2020). Mobil internet sitesi. https://dijitalakademi.bilgem.tubitak.gov.tr/kamis/kullanilabilirlik-ilkeleri/mobil-internet-sitesi
TÜBİTAK BİLGEM YTE. (t. y.). Rehberler - Kamu İnternet Siteleri (KAMİS) Rehberi. https://yte.bilgem.tubitak.gov.tr/tr/rehberler
United Nations. (2006). Convention on the Rights of Persons with Disabilities Optinal Protocol. https://www.un.org/disabilities/documents/convention/convoptprot-e.pdf
United States Congress. (2018). H.R.2331 - 115th Congress (2017-2018) - Connected Government Act. https://www.congress.gov/115/plaws/publ114/PLAW-115publ114.pdf
United States Department of Justice. (2015, 6 Ağustos). Information regarding Section 508 of The Rehabilitation Act. https://www.justice.gov/crt/information-regarding-section-508rehabilitation-act
Verkijika, S. F. ve De Wet, L. (2020). Accessibility of South African university websites. Universal Access in the Information Society, 19, 201-210. https://doi.org/10.1007/s10209-018-0632-6
World Wide Web Consortium. (1999, 5 Mayıs). Web Content Accessibility Guidelines 1.0. https://www.w3.org/TR/WCAG10/
World Wide Web Consortium. (2008, 11 Aralık). Web content accessibility guidelines (WCAG) 2.0. https://www.w3.org/TR/WCAG20/
World Wide Web Consortium. (2012). Legal and policy factors in developing a web accessibility business case for your organization. https://www.w3.org/WAI/business-case/archive/pol
World Wide Web Consortium. (2016b). Web accessibility evaluation tool list. https://www.w3.org/WAI/ER/tools/
World Wide Web Consortium. (2017). Selecting web accessibility evaluation tools. https://www.w3.org/WAI/test-evaluate/tools/selecting/
World Wide Web Consortium. (2018a). The business case for digital accessibility - minimize legal risk. https://www.w3.org/WAI/business-case/#minimize-legal-risk
World Wide Web Consortium. (2018b). Evaluating web accessibility overview. https://www.w3.org/WAI/test-evaluate/
World Wide Web Consortium. (2018c, 5 Haziran). Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) 2.1. https://www.w3.org/TR/WCAG21/
World Wide Web Consortium. (2019, 5 Haziran). Introduction to web accessibility. https://www.w3.org/WAI/intro/accessibility.php
World Wide Web Consortium. (2020a, 20 Kasım). Mobile accessibility at W3C. https://www.w3.org/WAI/standards-guidelines/mobile/
World Wide Web Consortium. (2020b, 11 Ağustos). Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) 2.2. https://www.w3.org/TR/WCAG22/
World Wide Web Consortium. (2020c, 17 Ekim). Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) overview. https://www.w3.org/WAI/standards-guidelines/wcag/
World Wide Web Consortium. (2020d, 13 Ağustos). What’s new in WCAG 2.1. https://www.w3.org/WAI/standards-guidelines/wcag/new-in-21/
World Wide Web Consortium. (2020e, 13 Ağustos). What’s new in WCAG 2.2 working draft. https://www.w3.org/WAI/standards-guidelines/wcag/new-in-22/
Web Accessibility In Mind. (2019a). Accessibility evaluation tools. https://webaim.org/articles/tools/
Web Accessibility In Mind. (2019b, 14 Ekim). Alternative text. https://webaim.org/techniques/alttext/
Web Accessibility In Mind. (2019c, 24 Ekim). Links and hypertext: Link text and apperance. https://webaim.org/techniques/hypertext/link_text
Web Accessibility In Mind. (2020, 3 Mayıs). Accessibility evaluation tools. https://webaim.org/articles/tools/
Web Accessibility In Mind. (2021, 9 Ocak). Contrast and color accessibility - Understanding WCAG 2 contrast and color requirements. https://webaim.org/articles/contrast/
Xie, I., Babu, R., Castillo, M. D., Lee, T. H. ve Youi, S. (2018). Developing digital library design guidelines to support blind users. ASSET ‘18: Proceedings of the 20th International ACM SIGACCESS Conference on Computers and Accessibility içinde (ss. 401-403). Galway, Ireland: Association for Computing Machinery. https://doi.org/https://doi.org/10.1145/3234695.3241024
Yi, Y. J. (2015). Compliance of Section 508 in public library systems with the largest percentage of underserved populations. Government Information Quarterly, 32(1), 75-81. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.giq.2014.11.005
Yoon, K., Dols, R., Hulscher, L. ve Newberry, T. (2016). An exploratory study of library website accessibility for visually impaired users. Library & Information Science Research, 38(3), 250-258. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.lisr.2016.08.006
Yükseköğretim Kurulu. (2020, 3 Aralık). YÖK, koravirüs salgını döneminde engelli öğrencilerin eğitime erişimini mercek altına altı. https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2020/engelsiz-erisimengelsiz-egitim.aspx
Yükseköğretim Kurulu. (t. y.). Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi. https://istatistik.yok.gov.tr/
Zencir, M. B., Kutlutürk, L. ve Subaşıoğlu, F. (2017). Türkiye’deki üniversite kütüphanelerinde engellilere yönelik hizmetler: Web sayfaları bağlamında bir inceleme. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 57(1), 720-739. https://doi.org/https://www.doi.org/10.1501/Dtcfder_0000001535
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Telif Hakkı (c) 2022 Bilgi Dünyası

Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.