Elektronik Belge Yönetim Sistemlerinin Sezgisel Değerlendirme Yöntemi ile Kullanılabilirlik Açısından Değerlendirilmesi
DOI:
https://doi.org/10.15612/BD.2020.556Anahtar Kelimeler:
EBYS, kullanılabilirlik, sezgisel değerlendirme, kullanılabilirlik değerlendirme kriterleriÖzet
Elektronik Belge Yönetim Sistemleri (EBYS), kurumsal hafızanın temel çıktıları olan belgelerin
oluşturulması, düzenlenmesi, korunması, mekân ve zamandan bağımsız olarak yetkili kişilerin
erişimine sunulması ve arşivlenmesi gibi işlevleriyle günümüzde birincil kurumsal ihtiyaç haline gelmiştir. Bir EBYS yazılımının sahip olması gereken özellikler ve işlevler, Türkiye’de TS 13298 standardında belirlenmiştir. Ancak bu standartta kullanılabilirlik ölçütleri gerekli oranda yer almamaktadır. Bu sistemler insanlar tarafından yönetilmekte ve kullanılmaktadır, bu nedenle kullanılabilirliğin göz ardı edilemeyecek derecede önemli olduğu bilinmeli, bu konu yazılım geliştirme süreçlerine en baştan dâhil edilmelidir. Ayrıca iş verimliliği açısından, EBYS’ lerin, geliştirme, satın alma, sertifikalandırma ve kullanım sürecinde kullanılabilirlik açısından belirli aralıklarla test edilmesi gerekmektedir. Bu araştırmanın amacı, “Sezgisel Değerlendirme” kullanılabilirlik test yönteminin EBYS üzerinde nasıl uygulanabileceğini, kullanılabilirliğe dair elde edilebilecek bilgi türlerini ve faydalarını açıklamaktır. Araştırmada literatür taraması sonucu elde edilen kullanılabilirlik ölçütleri listesi (sezgiseller) referans alınarak, Hacettepe Üniversitesi EBYS sistemi Sezgisel Değerlendirme yöntemi ile analiz edilmiştir. Bu araştırmada açıklanan yöntem yazılım geliştiriciler, kurumlar ve sertifika otoriteleri tarafından EBYS’ lerin kullanılabilirliğini etkileyen faktörleri tespit etme, sorunlu ara yüz öğelerini düzeltme ve satın alma kararlarına girdi sağlama amacıyla kullanılabilecektir.
İndirmeler
Referanslar
Alred, G. J., Brusaw, C. T. ve Oliu, W. E. (2000). Handbook of technical writing (6. bs.). New York: Macmillan.
Bağış, A. (2002). Ara yüz tasarımlarının karşılaştırmalı değerlendirilmesinde kullanılabilirlik yaklaşımı. Mühendis ve Makine Dergisi, 44(522), 25-31.
Battleson, B., Booth, A. ve Weintrop, J. (2001). Usability testing of an academic library web site: A case study. The Journal of Academic Librarianship, 27(3), 188-198.
Benyon, D., Turner, P. ve Turner, S. (2006). Designing interactive systems: People, activities, contexts, technologies. Harlow; Munich: Addison-Wesley.
Bertot, J. C., McClure, C. R., Moen, W. E. ve Rubin, J. (1997). Web usage statistics: Measurement issues and analytical techniques. Government Information Quarterly, 14(4), 373–395.
Bevan, N. (1995). Human-computer interaction standards, Proceedings of the 6th International Conference on Human Computer Interaction, July 1995, Yokohama, 885-890. http://dx.doi.org/10.1016/S0921-2647(06)80326-6 adresinden erişildi.
Booth, P. (1989). An introduction to human computer interaction. London: LEA.
Brinck, T., Gergle, D. ve Wood, S. (2003). Usability for the web. San Francisco: Morgan Kaufmann.
Campbell, K. ve Aucoin, R. (2003). Value-based design of learning portals as new academic spaces. A. Jafari, M. Sheehan (Yay. Haz.), Designing Portals: Opportunities and Challenges içinde (ss. 162–185). Hershey, PA: IRM Press.
Chui, M., Manyika, J., Bughin, J., Dobbs, R., Roxburgh, C. ve Sarrazin, H. (2012). The social economy: Unlocking value and productivity through social technologies. https://www.mckinsey.com/industries/high-tech/our-insights/the-social-economy adresinden erişildi.
Cooke, L. (2006). Is eye tracking the next step in usability testing? IEEE International Professional Communication Conference içinde (ss. 236 – 242). doi: 10.1109/IPCC.2006.320355.
İnal, Y., Özen Çınar, N., Çağıltay, K. ve Güngör, M. K. (2014). Kamu internet sitelerinde yer alan arama alanlarının kullanılabilirliğinin belirlenmesi. UYSM 2014 VIII. Ulusal Yazılım Mühendisliği Sempozyumu, 8-10 Eylül 2014, Güzelyurt, KKTC: Bildiriler kitabı içinde (ss. 79-88). http://uyms.comu.edu.tr/foto/dosya_156a4ccbe1df43.pdf adresinden erişildi.
Dee, C. ve Allen, M. (2006). A survey of the usability of digital reference services on academic health science library web sites. The Journal of Academic Librarianship, 32(1), 69-78. doi: 10.1016/j.acalib.2005.11.001
Dix, A. J., Finlay, J. E., Abowd, G. D. ve Beale, R. (2004). Human-computer interaction (3. bs.). Harlow Assex: Pearson Education Limited.
Doll, W. ve Torkzadeh, G. (1991). The measurement of end-user computing satisfaction: Theoretical and methodological issues. MIS Quarterly, 15(1), 5-10. doi:10.2307/249429.
Durmuş, S. ve Çağıltay, K. (2012). Kamu kurumu web siteleri ve kullanılabilirlik. M. Z. Sobaci ve M. Yıldız (Yay. Haz.). E-devlet Kamu Yönetimi ve Teknoloji İlişkisinde Güncel Gelişmeler içinde (ss. 293-322). Ankara: Nobel Yayınevi.
Dykstra, D. (1993). A comparison of heuristic evaluation and usability testing: The efficacy of a domain-specific heuristic checklist (Yayımlanmamış doktora tezi). Texas A&M University, Texas.
e-Yazışma Projesi ile İlgili 2017/21 Sayılı Başbakanlık Genelgesi, T.C. Resmi Gazete (30210, 14 Ekim 2017).
Ellis, R. D., Jankowski, T. B., Jasper, J. E., ve Tharuvai, B. S. (1998). Listener: A tool for client‐side investigation of hypermedia navigation behavior. Behavior Research Methods, Instruments, & Computers, 30(4), 573–582.
Fitts, P. M. (1992). The information capacity of the human motor system in controlling the amplitude of movement. Journal of Experimental Psychology: General, 121(3), 262–269. https://doi.org/10.1037/0096-3445.121.3.262 adresinden erişildi.
Geng, R. ve Tian, J. (2015). Improving web navigation usability by comparing actual and anticipated usage. IEEE Transactions On Human-Machine Systems, 45(1), 84-94. doi: 10.1109/thms.2014.2363125
Head, A. (1999). Web redemption and the promise of usability. Online, 23(6), 20-32.
Hick, W. (1952). On the rate of gain of information. Quarterly Journal of Experimental Psychology, 4(1), 11-26. doi: 10.1080/17470215208416600
Hix, D. ve Hartson, H. R. (1993). Developing user interfaces: Ensuring usability through product and process. New York, NY: John Wiley & Sons.
Holleran, P. A. (1991). A methodological note on pitfalls in usability testing. Behaviour & Information Technology, 10(5), 345-357.
IEEE 610.12-1990. (1990). IEEE standard glossary of software engineering terminology. https://standards.ieee.org/standard/610_12-1990.html adresinden erişildi.
ISO 15489. (2016). Information and documentation: Records management. https://www.iso.org/standard/62542.html adresinden erişildi.
ISO 9241-11:2018. (2018). Ergonomics of human-system interaction. https://www.iso.org/standard/63500.html adresinden erişildi.
Izzo, J. K. (2012). Colour: User experience and psychology. http://usabilitygeek.com/colour-user-experience-psychology/ adresinden erişildi.
İnal, Y. ve Güner, H. (2016). Yazılım geliştiricilerin kullanıcı deneyimi ve kullanılabilirlik konusundaki farkındalıklarının ve bilgi seviyelerinin belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 22(5), 384-389. https://jag.journalagent.com/pajes/pdfs/PAJES_22_5_384_389.pdf adresinden erişildi.
Jeffries, R., Miller, J. R., Wharton, C. ve Uyeda, K. M. (1991). User interface evaluation in the real world: A comparison of four techniques. Proceedings ACM CHI’91 Conference, April 28- May 2, New Orleans içinde (ss. 119-124). https://dl.acm.org/doi/10.1145/108844.108862 adresinden erişildi.
Jimenez, C., Lozada, P. ve Rosas, P. (2016). Usability heuristics: A systematic review. Computing Conference (CCC), 2016 IEEE 11th Colombian içinde (ss. 1–8). https://doi.org/10.1109/ColombianCC.2016.7750805 adresinden erişildi.
Kanis, H. (1998). Usage centred research for everyday product design. Applied Ergonomics, 29(1), 75–82. https://doi.org/10.1016/s0003-6870(97)00028-8 adresinden erişildi.
Koyuncu Tunç, S. (2014). HCI knowledge and awareness in the Turkish IT Industry:HCI education adequacy. https://www.researchgate.net/publication/341832209_HCI_Knowledge_and_Awareness_in_the_Turkish_IT_Industry_-HCI_Education_Adequacy adresinden erişildi.
Landauer, T. Κ. (1988). Relations between cognitive psychology and computer system design. J. M. Carroll (Yay. Haz.), Interfacing Thought: Cognitive içinde (ss. 1-25). Cambridge: MIT Press.
Lecerof, A. ve Paterno, F. (1998). Automatic support for usability evaluation. IEEE Transaction on Software Engineering, 24(10), 863-888.
Logan, G. D. (1994). On the ability to inhibit thought and action: A users’ guide to the stop signal paradigm. D. Dagenbach ve T. H. Carr (Yay. Haz.), Inhibitory Processes in Attention, Memory, and Language içinde (ss. 189–239). San Diego: Academic Press.
Nielsen, J. (1993). Usability engineering. San Francisco, CA, USA: Morgan Kaufmann Publishers Inc.
Nielsen, J. (1994). Heuristic evaluation: How-to. https://www.nngroup.com/articles/how-to-conduct-a-heuristic-evaluation/ adresinden erişildi.
Nintex. (2018). Definitive guide to America’s most broken processes. https://info.nintex.com/rs/272-JVS-996/images/Nintex%20AMBP%20Ebook%20Final.pdf adresinden erişildi.
Norman, D. A. (2013). The design of everyday things. New York: Basic Books.
Önaçan, M. B. K., Medeni, T. D. ve Özkanlı, Ö. (2012). Elektronik belge yönetim sistemi (EBYS)’nin faydaları ve kurum bünyesinde EBYS yapılandırmaya yönelik bir yol haritası. Sayıştay Dergisi, 85, 1-26. https://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/95906369/files/dergi/pdf/der85m1.pdf adresinden erişildi.
Öztekin, A., Nikov, A. ve Zaim, S. (2009). UWIS: An assessment methodology for usability of web-based information systems. Journal of Systems And Software, 82(12), 2038-2050. doi: 10.1016/j.jss.2009.06.047
Preece, J. (1993). A Guide to usability: Human factors in computing. USA: Addison-Wesley Longman Publishing.
Preece, J., Rogers, Y., Sharp, H., Holland, S., Carey, T. ve Benyon, D. (1994). Human-computer interaction. GBR: Addison Wesley.
Quesenbery, W. (2001). What does usability mean: looking beyond “ease of use”. http://www.wqusability.com/articles/more-than-ease-of-use.html adresinden erişildi.
Shackel, B. ve Richardson, S. J. (Ed.). (1991). Human factors for informatics usability. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Shneiderman, B. (1987). Designing the user interface strategies for effective human-computer interaction. ACM SIGBIO Newsletter, 9(1). https://doi.org/10.1145/25065.950626 adresinden erişildi.
Sprehe, T. J. (2005). Integrating records management into information resources management in US government agencies. Government Information Quarterly, 17(1), 13-26.
Squires, D. ve Preece, J. (1999). Predicting quality in educational software. Interacting with Computers, 11(5), 467-483. doi: 10.1016/S0953-5438(98)00063-0.
TS 13298. (2015). Elektronik belge ve arşiv yönetim sistemi standardı. Ankara: Türk Standartları Enstitüsü.
UXServices. (2019). Turkey user experience (ux) report 2018/19. https://uxservices.com/wp-content/uploads/2019/02/TUX-2018-19.pdf adresinden erişildi.
Wickens, C. D., Lee, J., Liu, Y., Gordon-Becker, S. ve Al, E. (2003). An introduction to human factors engineering. Brantford, Ontario: W. Ross Macdonald School Resource Services Library.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Telif Hakkı (c) 2021 Bilgi Dünyası
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
