Kütüphanelerde İç Hava Kalitesinin İncelenmesi: Marmara Üniversitesi Merkez Kütüphanesi
DOI:
https://doi.org/10.15612/BD.2015.486Anahtar Kelimeler:
Kütüphaneler, iç ortam hava kalitesi, toz, çalışan sağlığı, kullanıcı sağlığıÖzet
Bu çalışmada Marmara Üniversitesi Merkez Kütüphanesi’nde iç ortam hava kalitesi incelenmiştir. İç ortam hava kalitesinin yetersizliği bireylerin çalışma verimlerini düşürebildiği gibi çeşitli sağlık sorunlarına da sebep olabilmektedir. İç ortam hava kalitesini etkileyen önemli kirletici kaynaklarından bir tanesi de partikül maddelerdir. İç hava ortamında bulunan partikül madde (PM), boyutlarına göre (PM10, PM2.5, PM1) insan sağlığını etkileyen hava kirleticilerden biridir. İç ortam hava kirleticileri oranı binaya, yaşanılan bölgeye ve mevsimsel dönemlere göre değişim göstermektedir. Partikül maddeye uzun süre maruz kalındığında göz, burun ve boğaz tahrişi, kaşınma, alerji, kanser, solunum yolu hastalıkları, kalp problemleri gibi çeşitli sağlık sorunlarının oluşumuna yol açabilmektedir. Çalışmamızda kütüphane binasının iç hava ortamında bulunan havadaki 10 mikrondan küçük çaptaki partiküllerin (PM10) kütüphane çalışanları ve kullanıcılarının sağlığına etkisi belirlenmiştir. 05/01/2014-01/06/2014 tarihleri arasında PM10 konsantrasyonu ve kullanıcı sayısı verileri toplanmıştır. PM10 için 2014 kış aritmetik ortalaması 23 μg/m3 ve maksimum değer 130 μg/m3 iken, ilkbaharda aritmetik ortalama 19 μg/ m3 ve maksimum değer 127 μg/m3’tür. 05/01/2014-01/06/2014 tarihleri arasında kütüphaneye giren kişi sayısı 09:00-18:59 saatleri arasında ortalama 228 ve maksimum 546’dır. 19:00-08:59 saatleri arasında ise aritmetik ortalama 94 ve maksimum 312 kişi olmuştur. Toz konsantrasyonu ve kullanıcı sayıları karşılaştırıldığında ikisinde de sınav dönemlerinde toz artışı gözlenmiştir. Hem gündüz, hem de gece için PM10 konsantrasyonları ile kişi sayısı arasında korelasyonun yüksek olduğu gözlenmiştir. Dolayısıyla kütüphanedeki kişi sayısı arttıkça havadaki toz miktarı da artmaktadır. Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği’nin (2015), Avrupa Birliği (AB) ve Dünya Sağlık Örgütü’nün belirlediği PM10 sınır değerlerinin sınav dönemlerinde aşıldığı gözlemlenmiştir. Kadıköy bölgesindeki dış ortam PM10 konsantrasyonları ile kütüphanedeki PM10 konsantrasyonlarının artış ve azalışlarının benzer olduğu görülmüştür. Kütüphane binasında yeterli havalandırma sistemlerinin bulunmaması nedeniyle iç hava ortamındaki toz partikülleri çalışan ve kullanıcı sağlığı açısından risk oluşturduğu sonucuna ulaşılmıştır.
İndirmeler
Referanslar
Abdul-Wahab, S. A. (2011). Sick Building Syndrome. Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
Abu-Allaban, M., Lowenthal, D. H., Gertler, A. W., & Labib, M. (2007). Sources of PM10 and PM2.5 in Cairo’s ambient air. Environmental Monitoring and Assessment, 133(1-3), 417-425.
Açıkgöz, A. (2013). Bir üniversitedeki adölesan ve erişkinlerde hasta bina sendromu belirtilerinin CO2 ile ilişkisinin incelenmesi. Hava Kirliliği Araştırmaları Dergisi, 2, 21–27.
Arı, A., Argante, J., Meliefste, K., Gaga, E. O., Yay, O. D., Örnektekin, S., Döğeroğlu, T., Doorn, W. (2008). İskenderun ve Payas’ta atmosferik PM10 ve PM2,5 derişimlerinin incelenmesi. Hava Kirliliği ve Kontrolü Sempozyumu, Hatay. http://www.temizhava.anadolu.edu.tr/tr/pdf/article_2.pdf, 26 Temmuz 2015 tarihinde erişildi.
Asadi, E., da Silva, M. C. G., & Costa, J. J. (2013). A systematic indoor air quality audit approach for public buildings. Environmental Monitoring and Assessment, 185(1), 865-875.
Bilir, N., Yıldız A.N. (2004). “İş sağlığı ders notları” Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi. http://www.medinfo.hacettepe.edu.tr/ders/tr/D3/7/3108.doc, 24 Ekim 2014 tarihinde erişildi.
Bulgurcu, H., İtlen, N., Coşkun, A. (2007). Okullarda iç hava kalitesi problemleri ve çözümler. VII. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi, 23–26 Kasım, İzmir, 601–616.
Bulut, H. (2008). Isıtma sezonunda ofislerde iç hava kalitesinin araştırılması. TMMOB Makina Mühendisleri Odası Tesisat Mühendisliği Dergisi, 105, 28–37.
Canadian Centre for Occupational Health and Safety. (2006). Health and safety guide for libraries. Canada: CCOHS, 184 s.
Chan, C. K., & Yao, X. (2008). Air pollution in mega cities in China. Atmospheric Environment, 42(1), 1-42.
Çakmak, A. (2002). İşyeri ortamının insan sağlığı üzerine etkileri. İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 9(2), 5-7.
Çevikler, E. (2009). TTK Üzülmez Müessesesi ayak işyerlerinde solunabilir toz yoğunluklarının ve kuvars içeriklerinin araştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı, (2014) 15.01.2015 tarihinde http://application2.ibb.gov.tr/IBBWC/HavaKalitesiRapor.aspx adresinden erişildi.
Dörtbudak, Z. (2008). Hava kirliliği epidemiyolojisinde gözlemsel yaklaşımlar. Türkiye Klinikleri J Pulm Med-Special Topics, 1(2), 5-13.
Ekmekcioğlu, D., Keskin, S.S., (2007). Characterization of indoor air particulate matter in selected elementary schools in Istanbul, Turkey. Indoor and Built Environment, 16, 169-176.
Ekren, O., Toksoy, M., Sofuoğlu, S.C., Karadeniz, Z.H., Aktakka, S., Ermin, G.G., Atmaca, İ. ve Varlık, N. (2015). Okullarda iç hava kalitesinin geliştirilmesi: Örnek uygulama. 12. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi, 13-46, 28.10.2015 tarihinde http://www.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/f89075d77d80b8a_ek.pdf adresinden erişildi.
European Union. (2008). Air Quality Standards Directive 2008/50/EC 31 Aralık 2014 tarihinde http://ec.europa.eu/environment/air/quality/standards.htm adresinden erişildi.
Gönüllü, M.T. ve vd. (2002). YTÜ Şevket Sabancı Kütüphane binası iç ortam havasındaki partiküllerin incelenmesi. Harran Üniversitesi 4. GAP Mühendislik Kongresi (Uluslararası Katılımlı) Bildiriler Kitabı s.1384-1389. 27 Kasım 2014 tarihinde http://www.yildiz.edu.tr/~gonul/bildiriler/b79.pdf adresinden erişildi.
Grzywacs, C., (1999). The benefit of materials testing and indoor air quality. 06 Kasım 2014 tarihinde http://www.iaq.dk/iap/iap1999/1999_12.htm adresinden erişildi.
Güllü, G., (2013). Türkiye‘de iç ortam hava kirliliği çalışmalar. Hava Kirliliği Araştırmaları Dergisi, 2, 146–158.
Güneş, G. (2009). Bilgi ve belge merkezleri çalışanlarının iş ortamından kaynaklanan sağlık şikayetleri ve risk faktörleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği. (2015). Geçiş dönemi uzun vadeli ve kısa vadeli sınır değerleri ve uyarı eşikleri, Resmi Gazete 06.06.2008 Sayı: 26898, Ek- I A (Değişik:RG-5/5/2009-27219) 29.10.2015 tarihinde http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.12188&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=hava%20kalitesi adresinden erişildi.
Haynes, R.C. (2006). The plaque of the matter. Environmental Health Perspectives, 114(4), 218.
Hsu, Y. C., Kung, P. Y., Wu, T. N., & Shen, Y. H. (2012). Characterization of indoor-air bioaerosols in Southern Taiwan. AAQR, 12, 651-661.
İBB Hava Kalitesi e-Bilgi Sistemi. (05/01/2014-01/06/2014). 31 Aralık 2014 tarihinde http://application2.ibb.gov.tr/IBBWC/HavaKalitesiRapor.aspx adresinden erişildi.
İliçin, G. ve vd. (2005). Temel İç Hastalıkları I-II. 2.bs., Ankara, Güneş Kitapevi, 4081 s.
İstanbul’da kentsel hava kalitesi yönetimi için CBS tabanlı karar destek sisteminin geliştirilmesi. (2009). 31 Aralık 2014 tarihinde http://www.ibb.gov.tr/sites/airqualistanbul/Documents/pdf/layman%20report%20%20(Turkish).pdf adresinden erişildi.
Keskin, Y., Özyaral, O., Başkaya, R., Aslan, H., Hayran, O. (2005). Bir lise binası kapalı alan atmosferine ait mikrobiyolojik içeriğin hasta bina sendromu açısından öğretmen ve öğrenciler üzerindeki etkileri. Astım Allerji İmmünoloji Dergisi, 3, 116–130.
Korkmaz, A. (2007). Hastane iklimlendirme sistemlerinde filtre seçimi ve filtrenin önemi. Tesisat Mühendisliği Dergisi, 98, 27-30.
Kuzucuoğlu, A., Polat, M. (2015). Önleyici koruma kapsamında hava kirliliğinin iç ortamlardaki kültürel mirasa etkisinin araştırılmasında pasif örnekleyiciler. Vakıf Restorasyon Dergisi, 10, 40-59.
Kuş, M., Okuyan, C., Bulut, H., Bulgurcu, H. (2008). Üniversite dersliklerinde iç hava kalitesinin değerlendirilmesi. 8. Uluslararası Yapıda Tesisat Teknolojisi Sempozyumu, 12–14 Mayıs, İstanbul, 223–237.
Merefield, J. R. (2002). Dust to dust. New Scientist, 153, 1-4.
Özkul, H., İnce, A., & Akkaya, A. (2003). Isparta’daki ev tozlarında polen, mantar sporu ve diğer materyallerin araştırılması. Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 51(2), 138-144.
Particle Size Engineering Toolbox. (2015). 27 Ekim 2015 tarihinde http://www.engineeringtoolbox.com/particle-sizes-d_934.html adresinden erişildi.
Robertson, G. (2002). Clearing the air: Improving indoor air quality in libraries. Canadian Library Association, 2, 72-74.
Safar, Z. S., & Labib, M. W. (2010). Assessment of particulate matter and lead levels in the Greater Cairo area for the period 1998–2007. Journal of Advanced Research, 1(1), 53-63.
Sofuoğlu, S.C., Sofuoğlu, A. (2011). İlköğretim okullarında bina–içi çevresel kalite: İzmir çalışması sonuçlarının değerlendirilmesi. X. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi, 13–16 Nisan, İzmir, 1751–1766.
Stranger, M., Potgieter-Vermaak, S. S., & Van Grieken, R. (2007). Comparative overview of indoor air quality in Antwerp, Belgium. Environment International, 33(6), 789-797.
T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, (2015). 29.10.2015 tarihinde http://www.havaizleme.gov.tr/hava.html adresinden erişildi.
TESKON 12. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi Sonuç Bildirisi. (2015). 14.04.2015 tarihinde http://www.mmo.org.tr/etkinlikler/tesisat adresinden erişildi.
Toksoy, M. (2015). Okullarda iç hava kalitesi ve yönetimi: günümüz bilgi ve pratiği. 12. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi, 13-46 28.10.2015 tarihinde http://www.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/f89075d77d80b8a_ek.pdf adresinden erişildi.
Wang, Y., Zhuang, G., Tang, A., Yuan, H., Sun, Y., Chen, S., & Zheng, A. (2005). The ion chemistry and the source of PM2.5 aerosol in Beijing. Atmospheric Environment, 39(21), 3771-3784.
World Health Organization. Regional Office for Europe, & World Health Organization. (2006). Air quality guidelines: global update 2005: particulate matter, ozone, nitrogen dioxide, and sulfur dioxide. World Health Organization. 31 Aralık 2014 tarihinde http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0005/78638/E90038.pdf adresinden erişildi.
Yurtseven, E. (2008). İki farklı coğrafi bölgedeki ilköğretim okullarında iç ortam havasının insan sağlığına etkileri yönünden değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Zakey, A. S., Abdel-Wahab, M. M., Pettersson, J. C., Gatari, M. J., & Hallquist, M. (2008). Seasonal and spatial variation of atmospheric particulate matter in a developing megacity, the Greater Cairo, Egypt. Atmósfera, 21(2), 171-189.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
