Kütüphanecilik ve Bilgi Bilimi Alanında Yayımlanan Bilimsel Makalelerde Serbest Erişimli Bilgi Kaynaklarının Kapsamı

Özet

Web’de özgürce ve herhangi bir bedel ödemeksizin erişilebilen serbest erişimli bilgi kaynakları bilimsel iletişim sürecinde etkisini gün geçtikçe artırmaktadır. Bu etkinin nasıl ve hangi düzeyde olduğunu izlemek son derece önemlidir. Bu bağlamda çalışmada serbest erişimli kaynakların Kütüphanecilik ve Bilgi Bilimi (KBB) alanındaki ideal kullanımını somut olarak saptamak amaçlanmıştır. KBB alanında yayıncılık faaliyetlerini sürdüren Bilgi Dünyası (BD) ve Türk Kütüphaneciliği (TK) dergilerinin 2015-2019 yıllarını kapsayan beş yıllık zaman diliminde yayımlanan 99 hakemli makalenin (47 BD, 52 TK; 11 İngilizce, 88 Türkçe) kaynakçalarındaki 4384 kaynağın atıf analizi gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada her bir kaynağın Web üzerinde serbest erişimi Google ve Google Akademik aracılığıyla sorgulanmıştır. Bulgular, tanımlayıcı istatistiklerle ve görselleştirilerek sunulmuştur. Gerçekleştirilen atıf analizi bağlamında kaynakların %65’ine serbest erişimin olası olduğu saptanmıştır. Bulgulara dayalı olarak ilgili veri seti bağlamında en fazla “makaleler”, “diğer kaynaklar” ve “toplantı kaynakları”na; en az ise sırasıyla “hukuki kaynaklar”, “kitaplar” ve “raporlar”a serbest erişim sağlanabilmiştir. Atıflarda toplamda ve serbest erişimli olarak kaynakların çoğunlukla İngilizce dilinde olduğu, onu Türkçenin izlediği bulgulanmıştır. Sonuç olarak serbest erişimlilik durumu ile dergiler, yıllar ve bilgi kaynağı türleri arasında bağımlı bir ilişkinin olduğu ortaya çıkmıştır. Çalışmanın özgün yanı, ulusal literatürde açık erişimli yayın yaşamını benimsemiş iki hakemli dergideki bilimsel makalelerde kullanılan kaynakları, serbest erişimlilik açısından türleri ve dilleri bağlamında kapsamlı biçimde kategorize ederek serbest erişimin bilimsel iletişim sürecindeki olası katkısını somut olarak ortaya çıkarmış olmasıdır. Bu araştırma, ilgili örneklem bağlamında yalnızca serbest erişimli kaynakların bilimsel iletişime katkısını ideal olarak ortaya koymaya çalıştığından, gelecekte ulusal çapta ve daha büyük bir örneklemle bu araştırmayı tamamlayacak biçimde hem kütüphanelerin hem de serbest erişimli kaynakların bilimsel iletişim sürecindeki katkısını saptayan karşılaştırmalı çalışmaların yapılması önerilmektedir.